Gỗ táu là một loại gỗ quý hiếm nằm trong bộ tứ thiết của Việt Nam. Đây là dòng gỗ cao cấp mang lại vẻ đẹp thẩm mỹ vượt trội và có tính ứng dụng cao trong các lĩnh vực xây dựng, thiết kế nội thất, sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ…Vậy gỗ táu là gỗ gì? Có đặc tính và ưu điểm ra sao? Hãy cùng Đồ Gỗ Phạm Gia tìm hiểu thật chi tiết trong bài viết này nhé!
Gỗ táu là gỗ gì? Nơi phân bố?
Gỗ táu có tên gọi khác là táu lá nhỏ được khai thác từ cây táu là một loại cây thân gỗ lớn thuộc họ Dầu (họ thực vật Dipterocarpaceae), thuộc bộ Malvales. Có tên khoa học là Vatica. Là một trong tứ thiết mộc gồm 4 loại gỗ quý là đinh, lim, sến táu.
Trên thế giới có khoảng 65 loài táu khác nhau và phân bố rộng ở các khu vực đông, nam Ấn Độ, Lào, Campuchia, Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc, Việt Nam.
Ở Việt Nam, cây gỗ táu có xuất xứ từ ở các tỉnh miền núi phía bắc. Cây thường mọc lẫn hoăc mọc tập trung thành các quần tụ ưu thế tại những nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp để cây sinh trưởng và phát triển tốt. Cây phân bố rộng rãi ở các khu rừng nguyên sinh ở các tỉnh: Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Nghệ An, Yên Bái, Hòa Bình…
Ngoài ra, chúng còn phân bố rải rác ở các khu vực rừng già, rừng trồng tái sinh hay các nông trường thuộc nhiều tỉnh thành trên cả nước.
Đặc điểm hình thái sinh học của cây gỗ táu
Cây gỗ táu là giống cây ưa sáng nên sinh trưởng và phát triển tốt ở những nơi rừng cao luôn hướng lên tầng cao nhất để đòn nắng. Cây phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng: đất pha sét với tầng đất dày và có nhiều mùn thuộc dạng rừng nguyên sinh. Cây tái sinh mạnh dưới các tán rừng dày nhiều mìn và ra hoa vào tháng 5 đến tháng 8, kết quả vào mùa đông.
Thân gỗ táu to tròn, cây thẳng đứng với chiều cao từ 30 – 35m. Vỏ cây có màu xám, sần sùi thô ráp. Cây càng lâu năm thì vỏ càng xù xì và màu sắc càng đậm lên. Cành câ khi còn non có lông màu gỉ sắt.
Hoa táu mọc ở nách lá dài khoảng 10cm, cánh đài 5 bằng nhau dựng đứng. Cánh tràng 5 mặt trong nhẵn, mặt ngoài nhiều lông. Nhị hoa 15, chỉ nhị rất ngắn. Bầu thượng nhiều lông hình cầu với đường kính 0,2cm. Vòi nhẵn xẻ 3 thùy.
Lá cây hình thuôn dài khoảng 15 – 20cm, rộng từ 5 – 6 cm đầu lá hơi lệch về một bên. Mặt trên của lá nhẵn, mặt dưỡi có lông, gân bên của lá có 19 đôi, cuống lá dài từ 1,3 – 1,5cm. Quả táu có hình cầu cành quả có từ 10 – 11 gân song song.
Cây gỗ táu có đặc tính sinh trưởng châm nhưng tuổi thọ khá cao có thể lên đến hàng nghìn năm. Cây táu già nhất ở Việt Nam có tuổi thọ lên đến 2100 tuổi tại Việt Trì – Phú Thọ.
Đặc điểm màu sắc, vân gỗ táu
Gỗ táu tươi khi mới khai thác có màu nâu nhạt. Để lâu ngày gỗ khô lại sẽ có màu xám đen. Thân gỗ siêu cứng thớ gỗ nhỏ mịn không bị mối mọt, sâu mục trong điều kiện sử dụng bình thường. Gỗ có tỷ trọng 0,984, lực nén dọc thớ 679kg/cm2, lực kéo ngang thớ là 32kg/cm2, lực oằn 1,752kg/cm2.
Vân gỗ táu đẹp hiện rõ nét vô cùng bắt mắt mang lại vẻ đẹp sang trọng, cuốn hút cho các sản phẩm sau hoàn thiện.
Gỗ táu có mùi thơm tự nhiên nhẹ mang lại cảm giác dễ chịu cho người dùng. Và khi càng sử dụng lâu màu gỗ càng đậm và chất gỗ sẽ càng bóng đẹp hơn.
Cây gỗ táu sau khi được khai thác sẽ xẻ thành tấm để dễ dàng vận chuyển, bảo quản và chế tác theo mục đích sử dụng.
Ưu nhược điêm của chất liệu gỗ táu
Ưu điểm
- Gỗ táu có độ cứng cao chất gỗ đanh chắc không bị cong vênh, nứt nẻ, ít bị tác động bởi nhiệt độ bên ngoài.
- Thớ gỗ nhỏ, mịn siêu cứng với tỷ trọng 0,984 nên không lo bị mối mọt, mục rũa.
- Gỗ sở hữu đường vân đẹp rõ nét, có mùi thơm nhẹ tự nhiên tạo sự dễ chịu, thư thái cho người sử dụng.
- Gỗ sử dụng càng lâu càng bóng đẹp, vẻ đẹp thẩm mỹ gia tăng theo thời gian sử dụng và đảm bảo tuổi thọ cao cho sản phẩm.
- Có tính ứng dụng cao trong nhiều lĩnh vực xây dựng, nội thất, trang trí. Đặc biệt phù hợp với phong cách thiết kế cổ điển, sang trọng.
Nhược điểm
- Chất gỗ táu rất cứng và nặng nên khó vận chuyển và gia công. Quá trình sản xuất đòi hỏi thợ lành nghề và phải đầu tư nhiều thời gian, công sức khiên nhẫn khi chế tác.
- Giá thành của gỗ táu tự nhiên tương đối cao.
Tuy vậy, nhưng với những ưu điểm vượt trội gỗ táu vẫn là một loại gỗ quý hiếm và chất lượng được các gia đình có điều kiện kinh tế khá giả ưu tiên lựa chọn.
Tình trạng hiện tại của nguồn tài nguyên gỗ táu
Gỗ táu là dòng gỗ cao cấp có tính ứng dụng cao và được khách hàng ưa chuộng nên bị khai thác bữa bãi khiến cho loại gỗ này đã vốn đắt đỏ lại càng khan hiếm hơn. Với tốc độ khai thác quá nhiều như hiện tại sau nhiều năm nữa loại gỗ này sẽ rất khan hiếm trong tự nhiên.
Với các loại gỗ rừng trồng do được chăm sóc nên cây phát triển nhanh và được khai thác sớm để lấy lợi nhuận. Nên chất lượng gỗ không bằng được gỗ tự nhiên lâu năm.
Giá thành của gỗ táu có đắt không?
Chính vì quý hiếm nên các sản phẩm từ gỗ táu có giá thành cao hơn nhiều so với các loại gỗ thông dụng khác có thể lên đến hàng trăm triệu cho một sản phẩm.
Giá thành của gỗ táu không chỉ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi thọ, tình trạng, chất liệu gỗ mà còn phụ thuộc rất lớn vào nơi cung cấp gỗ. Vì vậy, bạn cần chọn lựa kỹ lưỡng để tìm được đơn vị uy tín cung cấp sản phẩm chất lượng với giá thành tối ưu nhất.
Theo khảo sát mức giá táu mật tròn khoảng 4.000.000Vnđ/m3. Gỗ hộp thì khoảng 6.000.000 Vnđ/m3 giao động theo từng thời điểm. Và sau khi được chế tác thành phầm thì giá trị sản phầm còn tăng lên gấp nhiều lần nhờ bàn tay chế tác của những nghệ nhân lành nghề sẽ mang đến các tác phẩm xuất sắc giá trị cao.
Gỗ táu thuộc nhóm mấy? Có bao nhiêu loại gỗ táu?
Gỗ táu thuộc nhóm II trong sách sách các nhóm gỗ Việt Nam. Nhưng độ bền và giá trị kinh tế chỉ xếp sau gỗ hương vân và gỗ lim.
Gỗ táu gồm nhiều loại khác nhau: táu mặt quỷ, táu nước, táu muối, táu mật, táu xanh, táu vàng…Trong đó, táu mật và táu muối là 2 loại gỗ thông dụng và được người dùng ưa chuộng hơn cả.
Táu mặt quỷ
Táu mặt quỷ còn được gọi là sao mặt quỷ hay gù táu có tên khoa học là Hopea mollissima thuộc chi sao. Là cây thân gỗ lớn với chiều cao lên tới 40m và đường kính thân từ 40 – 80cm. Khi cây còn non vỏ cây có màu nâu nhạt, và khi cây già chuyển màu nâu sẫm và bong ra các mảng như mặt quỷ.
Cây táu mặt quỷ có lá đơn hình trứng thuôn dài 13 – 18cm và rộng 4cm. Cây ra hoa vào tháng 6 – tháng 9 với cụm hoa chùy chia nhánh, mọc ở nách của lá, hoa nhỏ có 5 lá dài.
Cây ra quả vào tháng 3 – tháng 4 năm sau với các quả hình cầu 1cm, 2 cành bên quả dài 10cm và rộng 3cm.
Cây táu mặt quỷ sinh trưởng tự nhiên ở các tỉnh Yên Bái, Lào Cai, Ninh Bình, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Nghệ An…
Gỗ táu mặt quỷ cứng, nặng ít bị mối mọt nhưng gỗ dễ nứt. Đây là loài thực vật bị đe dọa ở mức độ cực kỳ nguy cấp (CR).
Táu mật
Táu mật có tên gọi khác là táu lá ruối và có tên khoa học là Vatica tonkinensis A.Chev. Là loại cây thân gỗ lâu năm có màu nâu đậm gỗ nặng, cứng và có khả năng chống mối mọt, cong vênh tốt. Phân bố tập trung ở các khu rừng thường xanh, độ cao dưới 900m ở các tỉnh miền núi phía bắc và rải rác trên khắp cả nước và ở các nước Lào, Campuchia, Thái Lan…
Gỗ táu mật có phần dác và lõi phân biệt, dác gỗ màu vàng, lõi gỗ màu vàng đậm hoặc xám xanh. Mạch gỗ được phân bố theo hình thức xếp phân tán, tụ hợp đơn với đường kính lỗ mạch nhỏ hơn 0,1mm, mật độ trung bình nhiều từ 15 – 20 mạch / 1mm2. Trong ruột tế bào mạch gỗ không có chất tích tụ. Gỗ không có cấu tạo lớp mà có ống dẫn nhựa xếp thành vòng liên tục ở ranh giới của các vòng năm có màu trắng vàng.
Táu muối
Táu muối còn có tên gọi khác là làu táu vàng, làu táu xanh, làu táu trắng. Thuộc chi táu có tên khoa học là vatica odorata/ Synaptea odorato/ Vatica faginea. Chất gỗ nặng, bền chắc lõi gỗ màu nâu đen không bị mối mọt, là loài thực vật ít được quan tâm (LC).
Cây táu muối là cây gỗ lớn cao tới 35m, đường kính 1m thân gỗ thẳng tròn, vỏ cây màu xám, thịt vỏ có màu trắng. Cây ra hoa vào tháng 5 – tháng 8, hoa chùy 5 cánh đài mọc ở nách lá, dài 10cm. Quả táu có hình cầu ra vào tháng 11 – tháng 12.
Gỗ táu muối phân bố tự nhiên ở khu vực: Hà Tỉnh, Nghệ An, Hòa Bình, Thanh Hóa…
Táu nước
Táu nước còn có tên gọi khác là táu muối gần nhẵn hay táu xanh, là cây thân gỗ thuộc chi táu có tên khoa học là Vatica subglabra/ vatica philastreana. Gỗ táu nước cứng dác có màu hơi sáng, là loại thực vật bị đe dọa nguy cấp (EN).
Cây táu nước là cây thân gỗ lớn cao từ 20 – 30m, đường kính thân từ 40 – 60cm. Vỏ cây có màu xám đen và nứt dọc. Lá táu nước là lá đơn mọc cách có hình trái xoan dài 4- 7 cm.
Hoa táu nước hình chùy nở vào tháng 4, tháng 5. Quqar có hình cầu nhỏ dưới 1cm, cây ra quả vào tháng 6 – tháng 8.
Cây táu nước là một loài đặc hữu ở Việt Nam, sinh trưởng tự nhiên ở các tỉnh Hà Tây, Ninh Bình, Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh…
Cách bảo quản gỗ táu đảm bảo chất lượng
Gỗ táu sở hữu đặc tính vượt trội là rất bền với tác động của môi trường, chịu được điều kiện thời tiết nóng hoặc ẩm ướt, chịu chôn vùi nên loại gỗ này rất dễ bảo quản.
Tuy nhiên, cũng như các loại gỗ tự nhiên khác thì cũng không nên để gỗ táu ngoài trời nắng mưa quá lâu. Như vậy có thể dẫn đến tình trạng gỗ bị giòn nứt khiến chất lượng gỗ giảm đi.
Đối với gỗ táu thô chưa qua xử lý để bảo quan tốt nhất có thể ngâm gỗ vào bùn, nước hoặc dầu nguyên chất.
Còn với các sản phẩm hoàn thiện từ gỗ táu thì cần lau chùi, vệ sinh thường xuyên bằng khăn sạch mềm giúp sản phẩm luôn được bóng đẹp. Và tuyệt đối không va đập mạnh hay để các vật sắc nhọn là trầy xước bề mặt gỗ gây mất thẩm mỹ và giảm giá trị của sản phẩm.
Ứng dụng của gỗ táu trong các lĩnh vực đời sống
Gỗ táu được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của đời sống: xây dựng, thiết kế nội thất và chế tác các đồ dùng trang trí đồ thủ công mỹ nghệ cao cấp:
- Sử dụng làm nhà gỗ: gỗ táu có đặc tính cứng chắc, chịu lực tốt nên từ xưa đã được sử dụng làm cột, kèo…cho đình chùa hay những căn nhà gỗ rất quý hiếm và giá trị với tuổi thọ cao lên đến hàng trăm năm. Càng sử dụng lâu màu sắc càng bóng đẹp, cổ kính và sang trọng.
- Sản xuất đồ nội thất: gỗ táu sở hữu gam màu nổi bật cùng vân gỗ đẹp nên được ưa chuộng để sản xuất đồ nội thất gia đình như bàn ghế, tủ, sập…Đặc biệt là các đồ nội thất phòng thờ như sập thờ, án gian… bởi chất gỗ bền bỉ dùng được lâu dài không lo cong vênh, mục rũa.
- Làm đồ thủ công mỹ nghệ trang trí: dùng gỗ táu để chế tác lục bình, tranh trang trí hay hộp đựng giấy, ống tăm, tượng phong thủy…
Dù giá đắt đỏ nhưng gỗ táu vẫn được sử dụng phổ biến và trở thành một trong những lựa chọn hàng đầu của các dân chơi đồ gỗ. Chất liệu này không chỉ giúp đảm bảo độ bền cao, mang lại vẻ đẹp thẩm mỹ sang trọng mà còn là yếu tố quý hiếm thể hiện độ đẳng cấp và giàu có của gia chủ.
Những thông tin mà Đồ Gỗ Phạm Gia vừa chia sẻ chắc chắn sẽ gúp bạn có thể hình dung khái quát về chất liệu gỗ táu. Hi vong có thêm một gợi ý tốt cho nhưng ai đang còn phân vân lựa chọn loại gỗ phù hợp cho các sản phẩm nội thất sắm cho gia đình mình.