Các tín đồ sành và đam mê về đồ gỗ chắc chắn không còn xa lạ gì với cái tên xá xị. Đây là dòng gỗ thuộc phân khúc cao cấp mang nhiều đặc tính nổi bật được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như y học và thiết kế đồ nội thất.
Tuy nhiên, với những người chưa biết đến loại gỗ này thì chắc chắn sẽ thắc mắc gỗ xá xị là gì? Loại gỗ này có đặc tính ra sao mà được ưa chuộng đến vậy? Hãy cùng Đồ Gỗ Phạm Gia khám phá và giải đáp mọi thắc mắc này nhé!
Gỗ xá xị là gì? Nguồn gốc phân bố?
Gỗ xá xị được khai thác từ cây xá xị còn được gọi với cái tên gỗ rè hương, gù hương hoặc cô châu, canh châu. Có tên khoa học Cinnamomum Parthenoxylon Meisn thuộc họ Long não Lauraceae. Cái tên xá xị bắt nguồn từ mùi hương của gỗ rất giống mùi nước xá xị đóng chai nên được người dân các tỉnh phía Nam đặt tên này.
Gỗ xá xị thuộc nhóm II trong bảng phân loại gỗ Việt Nam, là loại cây gỗ quý đứng thứ 4 trong danh sách 6 loại gỗ quý nhấ Việt Nam, xá xị chỉ đứng sau gỗ trầm hương, ngọc am và hoàng đàn.
Cây đượcphân bố nhiều ở các vùng rừng nhiệt đới ở Việt nam, Thái Lan, Trung quốc, Ấn Độ và Malaysia…Ở Viên Nam, cây xá xị được trồng nhiều tại các tỉnh Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và các tỉnh miền trung như Tây Nguyên, Quảng Ngãi, Bình Thuận… Nhưng nhiều nhất vẫn là ở các tỉnh phía Nam từ tỉnh Quảng Trị trở vào.
Đặc điểm sinh trưởng của gỗ xá xị
Cây xá xị là cây thân gỗ lớn sinh sống trong rừng sâu có thân tròn thẳng chiều cao lên đến 20m, 30m. Trung bình đừng kính thân cây sẽ giao động khoảng 60 – 90cm hoặc lớn hơn. Vỏ cây có màu nâu xám, cành cây nhẵn màu hơi đen khi khô.
Hoa lưỡng tính có màu trắng mọc thành chùy ít hoa ở nách lá dài khoảng 6cm -12cm, phủ lông màu nâu và có mùi thơm nhẹ, cuống hoa dài 1 – 3mm, phủ lông, bảo hoa 6 thùy có lông dài 1,5 – 2mm, thuôn. Phần nhị hữu thụ 9, chia 3 vòng, 2 vòng nhị ngoài không tuyến, nhị vòng thứ 3 có 2 tuyến, tuyến không chân, nhị lép. Phần bầu hình trứng nhẵn có vòi ngắn núm hình đĩa.
Quả mọng hình cầu đường kính 8 – 10mm, đính trên ống bao hoa có hình chén.
Lá đơn nguyên thót nhọn về 2 đầu, mọc cách dài khoảng 12cm -18cm, rộng 5 -7cm có 3 gân hoặc gân lông chim cả 2 loại gân cùng xuất hiện trên một cành, cuống lá gầy ngắn chừng 4cm. Trong thân và rể xá xị có từ 1 – 2% tinh dầu màu vàng nhạt có mùi thơm dịu.
Cây xá xị có tán lớn tạo bóng râm, cây vươn cao để thiếp thu nhiều ánh sáng mặt trởi để sinh trưởng và phát triển tốt. Nên cây đặc biệt thích nghi với khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa của nước ta. Cây phát triển trên nút đất hoặc núi đá vôi ở độ cao 100 – 600m, mùa nở hoa vào tháng 1 – tháng 5, mùa ra quả vào tháng 6 – tháng 9 hàng năm.
Các đặc trưng để nhận biết gỗ xá xị
Gỗ xá xị có những đặc trưng riêng làm nên giá trị và cũng là đặc điểm để người dùng dễ dàng nhận biết và phân biệt loại gỗ đặc biệt này.
Màu sắc
Gỗ xá xị thường có màu vàng nhạt, xám hoặc pha chút sắc xanh giống như tro tàn tùy từng loại khác nhau nhưng chúng đều giữ được những đặc tính chung vốn có của gỗ xá xị. Đặc biệt nhất là loại gỗ nu xá xị thường có màu đỏ sẫm được tìm thấy ở vùng núi Quảng Ninh.
Thân gỗ xá xị có tiết dầu vì vậy có nguy cơ bị nứt nhưng không đáng kể và tình trạng này có thể xử lý được. Cây gỗ càng non thì lượng dầu trong gỗ càng nhiều nên nguy cơ nứt gỗ càng cao. Còn những cây gỗ lâu năm thì những vết nứt sẽ rất hy hữu.
Vân gỗ
Gỗ xá xị hơi xốp nhưng sở hữu đường vân hoa văn độc đáo và đẹp mắt, có màu vàng nhạt và chuyển dần thành màu cam khi gần đến tâm gỗ. Mang lại độ đẳng cấp, sang trọng cho các sản phẩm nội thất sau hoàn thiện.
Mùi hương
Gỗ xá xị có mùi thơm và lưu hương lâu tương tự như mùi của long não (thực chất mùi hương của long não được chiết xuất từ cây xá xị dùng để khủ trùng nhẹ và chống côn trùng).
Theo người dân địa phương chai sẻ loại gỗ này rất thơm ban đêm sẽ tỏa hương nhiều hơn ban ngày. Chỉ cần để trong nhà thì mùi hương sẽ lan tỏa khiến các loại chôn trùng như muỗi, kiến, gián phải bỏ chạy.
Các loại gỗ xá xị phổ biến
Gỗ xá xị được thường được phân loại chủ yếu dựa theo màu sắc của gỗ. Còn các đặc tính và mùi hương của các loại gỗ đều tương tự nhau:
- Gỗ xá đỏ: khi mới khai thác gỗ có màu đỏ đậm hơn so với các sản phẩm sử dụng lâu. Gam màu này rất nổi bật và mang ý nghĩa may mắn nên được nhiều người lựa chọn để chế tác đồ nội thất cao cấp và đồ thủ công mỹ nghệ phong thủy đắt tiền.
- Gỗ xá xị vàng: có màu vàng sáng hoặc vàng nâu sang trọng, có hương thơm đặc trưng của gỗ xá xị nhưng nồng hơn gỗ xá xị đỏ.
- Gỗ xá xị trắng: có màu vàng nhợt nhạt đến trắng có mùi thơm nhạt hơn hẳn so với xá xị đỏ và xá xị vàng nên ít được yêu thích hơn.
- Gỗ xá xị xanh: có màu xanh nhạt hoặc màu tàn tro, loại gỗ có vân xanh hiếm hơn so với các loại xá xị khác. Gỗ xá xị xanh còn có khả năng chịu nước cao nên khi muốn sử dụng gỗ phải ngâm lâu hơn bình thường.
Ưu nhược điểm của gỗ xá xị
Ưu điểm
- Đảm bảo chất lượng bền bỉ cùng thời gian: gỗ xá xị có đặc tính thích ứng với môi trường cao nên giảm thiểu tình trạng nứt nẻ khi chế tác. Bởi trong điều kiện thời tiết nắng nóng thân gỗ sẽ tiết chất dầu có khả năng điều tiết gỗ, tránh tình trạng nứt nẻ hoặc bị mỗi mọt xâm hại. Vì vậy, loại gỗ này được sử dụng nhiều trong thiết kế nội thất đảm bảo độ bền bỉ cùng tuổi thọ kéo dài vài chục năm.
- Gỗ xá xị có vẻ đẹp thẩm mỹ nổi bật với gam màu đẹp mắt, thớ gỗ mịn vân gỗ độc đáo mang lại diện mạo sang trọng, đẳng cấp cho các sản phẩn nội thất.
- Gỗ có khả năng chịu nước tốt, nếu ngâm lâu chỉ làm gỗ chuyển màu nâu xám chứ không làm ảnh hưởng chất lượng gỗ.
- Phần dát và tâm gỗ đều chứa tinh dầu nên có khả năng chống côn trùng, mối mọt hiệu quả.
- Gỗ có mùi hương tự nhiên vô cùng dễ chịu mang lại cảm giác dễ chịu, thư thái cho người sử dụng.
- Gỗ xá xị có tính ứng dụng cao không chỉ được dùng làm đồ nội thất, đồ thủ công mỹ nghệ mà còn được sử dụng trong y học làm thuốc chữa bệnh.
Nhược điểm
Gỗ xá xị có giá trị cao được dân chơi đồ gỗ săn đón, dẫn đến tình trạng khai thác bất hợp lý khiến gỗ xá xị ngày càng khan hiếm. Vì vậy giá thành của gỗ xá xị cực kỳ cao và khó tìm để sở hữu, mỗi mét khối gỗ có mức giá lên đến vài chục triệu đồng.
Cách bảo quản và lưu giữ mùi hương của gỗ xá xị
Để các sản phẩm gỗ xá xị được bền bỉ lâu dài khi sử dụng cần chú ý bố trí sản phẩm ở những vị trí thoáng mát, cách xa các khu vực ẩm ướt. Bề mặt gỗ có thể phun sơn PU để bảo vệ cốt gỗ và gia tăng sự bóng đẹp. Nhưng chú ý việc sơn Pu rất dễ kiến gỗ mất mùi nên người thợ thường chừa lại một số phần trên gỗ để gỗ vẫn có thể tỏa hương thơm.
Nên lau chùi bụi bẩn thường xuyên bằng khăn mềm sạch và tránh sử dụng những vật sắc nhọt gây xước bề mặt gỗ. Không sử dụng hóa chất để lau chùi sẽ khiến gỗ bị biến chất, mất mùi.
Các sản phẩm gỗ xá xị sử dụng lâu mùi hương đặc trưng sẽ nhạt mùi dần. Để giúp mùi hương lan tỏa lâu và liên tục bạn có thể thực hiện 2 cách sau:
- Cách 1: dùng vải sạch thấm đước ấm sau đó lau nhẹ lên các vật dụng bằng gỗ xá xị để lau đi lớp dầu bít thớ gỗ bên ngoài. Nhưng cần lưu ý chỉ sử dụng nước ấm mới hiệu quả còn nước lạnh thì không. Và tránh dùng nước quá nóng gây ẩm gỗ, làm hỏng lớp sơn gỗ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.
- Cách 2: dùng giấy nhám chuyên dụng trong xử lý đồ thủ công mỹ nghệ để chà nhẹ lên mặt sau, những chỗ khuất hay mặt đế để làm bong lớp tinh dầu khô bên ngoài. Giúp cho lớp tinh dầu bên trong gỗ thấm ra và tỏa mùi hương. Vị trí chà hiệu quả nhất là phần các thớ gỗ.
Ứng dụng của gỗ xá xị trong đời sống
Gỗ xá trị được ứng dụng rộng rãi mang nhiều giá trị thiết thực đời sống:
Chế tác đồ nội thất, đồ thủ công mỹ nghệ trang trí
Công dụng đầu tiên phải kể đến của gỗ xá xị đó là việc chế tác đồ nội thất và đồ thủ công mỹ nghệ trang trí, tượng phong thủy đẹp mắt và sang trọng.
- Gỗ xá xị đặc biệt là phần gốc và rể cây lớn thường được các đại gia săn đón để chế tác các bộ bàn ghế vô cùng kỳ công và độc đáo mang lại tính thẩm mỹ cao tạo điểm nhấn cho không gian và thể hiện đẳng cấp của gia chủ.
- Gỗ xá xị được dùng để chế tác đồ trang sức vòng tay phong thủy, tượng gỗ, lục bình mang nhiều ý nghĩa may mắn tài lộc cầu bình an cho gia chủ.
Công dụng trị bệnh
Theo y học cổ truyền, tinh dầu nguyên chất chiết xuất từ cây xá xị có tác dụng chữa nhiều bệnh như: đau bung, bí tiểu, hen suyễn, đầy bụng, nôn mửa…
Theo tây y thì gỗ xá xị được sử dụng để chữa các bệnh về tim mạnh, thần kinh, hô hấp, tiêu hóa, kháng sinh…
Lá và củ của cây cũng được tận dụng để pha nước uống chữa bệnh. Phần rể và thân cây hỗ trợ trị cảm cúm, rất tốt cho tiêu hóa và xương khớp.
Hương thơm của gỗ xá xị giúp xua đuổi côn trùng mang lại không khí trong lành tạo sự thư giãn, giải tỏa căng thẳng cho người sử dụng. Ngoài ra, rễ cây còn được ứng dụng làm nước uống xá xị có gas khá được ưa chuộng trên thị trường.
Chiết xuất tinh dầu
Gỗ xá xị chứa rất nhiều tinh dầu nên loại gỗ này được dùng để chiết xuất tinh dầu xá xị. Loại tinh dầu này có mùi hương đặc trưng thường được sử dụng cho các không gian thờ cúng và có công dụng làm đẹp và làm dịu vết thương cho côn trùng đốt.
So sánh gỗ xá xị và gỗ ngọc am
Nhiều người thường so sánh và phân vân trong việc lựa chọn gỗ xá xị hay gỗ ngọc am. Để có thể đưa ra lựa chọn phù hợp nhất hãy cùng so sánh đặc tính của 2 loại gỗ này:
- Gỗ xá xị là thuộc nhóm II có 4 màu chính là màu đỏ, màu vàng, màu trắng và xanh tùy từng chủng loại. Vân gỗ đều đẹp, mịn có màu vàng nhạt hoặc xám pha xanh vô cùng độc đáo và bắt mắt. Gỗ có khả năng chịu nước tốt dễ thích nghi với các kiều kiện môi trường khác nhau.
- Gỗ ngọc am thuộc nhóm I gỗ quý hiếm có màu nâu đỏ hoặc vàng. Vân gỗ đẹp và gỗ có đặc tính lên tuyết vô cùng độc đáo. Chất gỗ cứng có khả năng chống mối mọt tốt và khả năng chịu lực vượt trội mang lại chất lượng bền bỉ theo thời gian.
So sánh gỗ xá xị và gỗ hương
Gỗ hương có giá trị kinh tế cao hơn so với xá xị, đây là loại gỗ quý thuộc nhóm I trong danh sách gỗ, có mùi thơm nhẹ màu đỏ rực hoặc đỏ thẫm. Thớ gỗ hương mịn và đặc hơn xá xị (chất gỗ xốp hơn). Vân gỗ hương có họa tiết độc đáo và đẹp mắt.
Chất gỗ hương cứng chắc, chống cong vênh mối mọt hiệu quả và thân thiện với sức khỏe con người.
Hiện nay, trên thị trường gỗ xá xị được làm giả rất nhiều dẫn đến nhiều thiệt hại cho người sử dụng. Chính vì vậy, hãy là người dùng thông thái bằng cách tích lũy nhiều kiến thức về gỗ và lựa chọn một cơ sở sản xuất thật sự uy tín. Để có thể sở hữu được những sản phẩm gỗ xá xị đẹp và chất lượng nhất. Bạn có thể liên hệ với Đồ Gỗ Phạm Gia để được tư vấn cụ thể hơn.